Τρεις Ιεράρχες

Οι Τρεις Ιεράρχες ήταν ο (330-379), ο Γρηγόριος ο Θεολόγος (328- 390) και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (344/54-407). Η Γιορτή των Τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε περί τα μέσα του 11ου αιώνα από τον Ιωάννη Μαυρόποδα, Μητροπολίτη Ευχαΐτων. Η διαφωνία για το ποιος από τους τρεις μεγάλους πατέρες της εκκλησίας ήταν ο σοφότερος διαίρεσε τους πιστούς σε Ιωαννίτες, Βασιλείτες και Γρηγορίτες. Με την καθιέρωση κοινής Γιορτής προς τιµή των τριών διδασκάλων, ο Μητροπολίτης Μαυρόπους απέρριψε τη μονομερή προσέγγιση της αλήθειας.

Η Γιορτή των Τριών Ιεραρχών έχει καθιερωθεί και ως η Γιορτή των Γραμμάτων από το σύγχρονο Ελληνικό κράτος, τιμώντας µε τον τρόπο αυτόν όχι µόνο τους τρεις μεγάλους διδασκάλους αλλά κυρίως αναδεικνύοντας τη διδασκαλία τους. Αναγνωρίζοντας ότι µε τα διδάγματά τους επέτρεψαν στη νεοσύστατη τότε χριστιανική θρησκεία του 4ου µ.Χ. αιώνα να αλλάξει, να αποβάλει τη φοβία έναντι των αρχαιοελληνικών γραμμάτων, να ξεπεράσει κάθε εγκλεισμό της στον ίδιο της τον εαυτό.

Άλλωστε εκείνη την εποχή, «Έλληνας» για τους Χριστιανούς σήµαινε ακόµα «ειδωλολάτρης». Οι διαφορές αντιλήψεως που τους χώριζαν εκείνη την εποχή φαίνονταν αγεφύρωτες. Η απόλαυση της επίγειας ζωής, που επιζητούσε ο Έλληνας της κλασικής, της µετακλασικής, της αλεξανδρινής, αλλά και της ελληνορωµαϊκής περιόδου, δεν συμβιβάζονταν µε την υπέργεια, υπερκόσµια και επουράνια ζωή που κήρυσσε ο Χριστιανισµός. Ο πολυθεϊσµός των Ελλήνων (παρά τις µονοθεϊστικές συλλήψεις ορισµένων φιλοσόφων) δεν συμβιβάζονταν µε την πίστη στον έναν και μοναδικό Θεό της χριστιανικής πίστεως.

Ο Βασίλειος σπουδάζει στη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών. Συµφοιτητής στη Φιλοσοφική των Αθηνών είναι ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, µε τον οποίον συνδέονται έκτοτε (331) µε στενή ανθρώπινη, πνευματική και χριστιανική φιλία. Και οι δύο διακρίνονται τόσο πολύ στα γράμματα, ώστε τους ζητείται να σταδιοδρομήσουν ως καθηγητές τής Σχολής των Αθηνών, πράγμα που δεν δέχονται. Ο νεότερος από τους τρεις Πατέρες, ο Χρυσόστοµος είναι και ο µόνος από τους τρεις που φοίτησε σε Θεολογική Σχολή. Με τέτοιες σπουδές είναι φανερό ότι οι τρεις Πατέρες οπλίστηκαν µε σπάνια για σύγχρονούς τους Χριστιανούς παιδεία, από την οποία και βαθιά γνώση απέκτησαν και κυρίως καλλιέργεια τού νου και τής γλώσσας, που ακονίστηκαν στη φιλοσοφία και στη ρητορική. Και οι τρεις τους, µετά τις σπουδές τους, ασχολούνται µε τη ρητορική: ο Γρηγόριος διδάσκει ρητορική, ο Βασίλειος και ο Ιωάννης εφαρμόζουν τη ρητορική στα δικαστήρια,
ασκώντας ό,τι σήμερα θα ονομάζαμε δικηγορία. Και οι τρεις τους σύντομα εγκαταλείπουν το επάγγελμα που άρχισαν να ασκούν, για να αφοσιωθούν ολοκληρωτικά στον Λόγο τού Θεού, στην Ορθόδοξη πίστη και διδασκαλία.

Αξιοποιούν τον ορθό λόγο, υποτάσσοντάς τον στις επιταγές τού θείου λόγου. Η αρχή τους είναι απλή και πειστική: χρειάζεται η µόρφωση η ελληνική, γιατί καλλιεργεί το πνεύµα τού ανθρώπου και το εφοδιάζει µε χρήσιµες γνώσεις. Ακόµη, κάνει τον πιστό καλύτερο Χριστιανό, αφού του δίνει µεγαλύτερα εφόδια (διαλεκτική δύναµη) να υπερασπίσει την πίστη του. Υπό µία προϋπόθεση: ότι τα πάντα υποτάσσονται και υπηρετούν τα διδάγµατα του Ευαγγελίου και την αλήθεια τού Χριστού. Αυτή η χριστοκεντρική θεώρηση του Ελληνισµού εξαγνίζει, στη συνείδηση των Πατέρων, την ελληνική παιδεία και από µάθηση προς αποφυγήν τη µετατρέπει σε θεραπαινίδα τής κατά Χριστόν µορφώσεως τού ανθρώπου.

Αποσπάματα από το λόγο του Σταύρου Α. Ζένιου, Πρύτανη Πανεπιστηµίου Κύπρου και του Γεωργίου ∆. Μπαµπινιώτη για τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών